
Τον Μάιο του 2016 εγκαινιάστηκε στο Centro de Arte Alcobendas στη Μαδρίτη η ατομική έκθεση φωτογραφίας του Γιάννη Καρπούζη Parallel Crisis σε επιμέλεια του ιδίου και της Maira Vilella. Η έκθεση έλαβε χώρα στο πλαίσιο του φεστιβάλ PHotoEspaña 2016, ενός από τους σημαντικότερους θεσμούς διεθνώς σχετικά με τη φωτογραφία, και έρχεται ως συνέχεια του βραβείου Descubrimientos PHotoEspaña 2015 που έλαβε ο φωτογράφος την περσινή χρονιά.
Τμήματα του έργου παρουσιάστηκαν, επίσης, μέσα στο 2016, στο πλαίσιο του MedPhoto Festival στην ομαδική έκθεση Alien Territories σε επιμέλεια Γιώργου Πρίνου και Παύλου Φυσάκη, στην έκθεση Οι Εξισορροπιστές (μια συνεργασία του New Museum, του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και του Μουσείου Μπενάκη) σε επιμέλεια των Helga Christoffersen και Gary Carrion-Murayari, καθώς και στο Πεκίνο στο πλαίσιο του Photo-Beijin σε επιμέλεια της Susana Sanz.
Η Παράλληλη Κρίση σχετίζεται άμεσα με την οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, η οποία πέραν όλων των άλλων, έχει οδηγήσει σε συλλογική κατάθλιψη την πλειοψηφία του πληθυσμού και στη βύθισή του σε μια κατάσταση στασιμότητας που είναι φανερή ως η επικρατούσα συνθήκη στην πρωτεύουσά της, την Αθήνα.
Πνιγμένες διαδηλώσεις, άδεια καφενεία, αναμονή σε στάσεις λεωφορείων, επίδειξη ισχύος εκ μέρους της αστυνομίας, ξεφτισμένοι τοίχοι, θάλασσες που περιμένουν, πλατείες σαστισμένες, μνημεία φυλακισμένα, εικόνες τοιχοκολλημένες -όλα «μουδιασμένα», βουτηγμένα σε μια σιωπή και μια απελπισία που καταπίνει τα πάντα. Όνειρα, προσδοκίες και κάθε είδους δραστηριότητα μοιάζουν να έχουν βαλτώσει και να βουλιάζουν σε ένα βουβό αδιέξοδο. Σε όλα νιώθεις ότι έχει πατηθεί το pause.
Αυτό ακριβώς είναι το κομβικό σημείο του έργου σύμφωνα και με τον δημιουργό: ο διάλογος του χρόνου της κρίσης και του χρόνου της φωτογραφίας οι οποίοι ομοιάζουν ως χρόνοι ακινητοποιημένοι, χωρίς μέλλον.
Όλη η ιδιαιτερότητα του φωτογραφικού μέσου βρίσκεται ακριβώς σε ένα χαρακτηριστικό του που από νωρίς διαισθάνθηκαν πρωτοπόροι όπως ο Walker Evans ή ο Eugene Atget, στο ότι δηλαδή έχει τη δυνατότητα να «σταματάει» το χρόνο, να αποκόπτει ένα κομμάτι πραγματικότητας που κάποτε υπήρξε, να το «υπεξαιρεί» και να το «βαλσαμώνει». Αντιστοίχως, στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα, όπως υποστηρίζει ο Καρπούζης με το έργο του, ο χρόνος των ανθρώπων της έχει υπεξαιρεθεί από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, έχει υποθηκευτεί στις τράπεζες, «δεν κυλάει» πια, είναι ξοδεμένος, είναι νεκρός. Βρισκόμαστε στην εξαιρετική (με την κυριολεκτική σημασία) εκείνη συνθήκη στην οποία η φωτογραφία δεν αναπαριστά την πραγματικότητα, αλλά συμφύεται με την πραγματικότητα. Κοινώς, δεν χρειάζεται να την «παγώσει». Είναι ήδη «παγωμένη». Τα οπτικά σημεία στις φωτογραφίες αυτές μοιάζουν να έχουν επίγνωση του κλεμμένου χρόνου των αναφερόμενών τους.

Med Photo Festival 2016, Alien Territories – Επιμέλεια: Γιώργος Πρίνος, Παύλος Φυσάκης
Το συγκλονιστικό που αναδύεται στις φωτογραφίες του Καρπούζη είναι η αίσθηση ότι αυτή η παραλυτική κατάσταση ακινησίας στην πόλη, στους ανθρώπους και στις σχέσεις τους, έχει εγκαθιδρυθεί επ’ αόριστον, όπως ακριβώς η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί από το κράτος τείνει να γίνει μόνιμη συνθήκη που επανακανονικοποιεί τη ζωή με καταρρακωμένη την ψυχολογία των πολιτών και ακρωτηριασμένη την ελευθερία τους. Και αυτό είναι ένα στοιχείο που καθιστά το Parallel Crisis ένα έργο βαθειά πολιτικό με επιρροές από επαναστατικά ρεύματα σκέψης οι οποίες έχουν συναντηθεί με υπαρξιακά ερωτήματα.
Δεν πρόκειται, όμως, μόνο για ένα εικαστικό έργο που έχει παραχθεί από χνάρια της πραγματικότητας. Το Parallel Crisis εισηγείται μέθοδο, όπως τολμά να πει ο δημιουργός του. Το ίδιο το έργο είναι μια μέθοδος εξερεύνησης της δυστοπίας στην οποία κατρακυλούν οι μητροπόλεις του καπιταλιστικού κέντρου.
Τα τελευταία χρόνια αρκετοί φωτογράφοι αποπειράθηκαν να μιλήσουν για την κρίση μέσα από τις εικόνες τους -απόπειρες που άλλοτε οδηγούνται σε μια ειδησεογραφικού τύπου αναπαράσταση συμπτωμάτων και άλλοτε σε μια αφηρημένη και εντελώς προσωπική έκφραση που σε ελάχιστες περιπτώσεις επικοινωνεί με την κοινωνική πραγματικότητα. Σύμφωνα με μια αντίληψη που ασπάζεται ο ίδιος ο Καρπούζης, «εφόσον δεν πιστεύουμε ότι η φωτογραφία ή οποιοδήποτε άλλο μέσο μπορεί να μιλήσει ικανοποιητικά για μία κρίση, είπαμε να αντιστρέψουμε την πρακτική, να αφήσουμε την κρίση να μιλήσει για τη φωτογραφία». Και οι φωτογραφίες του είναι, όντως, μια βαθειά και συγκινητική οπτική απόδοση της διαδικασίας αυτής.
Ο Καρπούζης, όπως είναι φανερό από το έργο του, έχει βουτήξει στον αχανή ωκεανό όπου εκβάλλουν τα ποικίλα φωτογραφικά ρεύματα των τελευταίων 30 χρόνων, τα έχει χωνέψει και έχει βγει από αυτόν μεστωμένος, με μια ματιά μοντέρνα, επαναθεμελιωμένη με όρους του σήμερα.

Photo-Beijin 2016, Επιμέλεια: Susana Sanz.
*Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στον ιστότοπο Το Περιοδικό