Το νέο photobook της Γαλλίδας φωτογράφου Berangere Fromont, έχει τίτλο Except the Clouds και απαρτίζεται από ασπρόμαυρες εικόνες, κάθετου προσανατολισμού που τυπώθηκαν σε ανακυκλωμένο χαρτί. Η φωτογράφος δεν προσπαθεί να οικειοποιηθεί τα χαρακτηριστικά του τόπου που δραστηριοποιήθηκε (Αθήνα), παρά μόνο κάνει προσεκτικές σημειώσεις, οι οποίες εναρμονίζονται με την αφήγηση του βιβλίου. Απαλλάσσει το έργο της από σχεδόν κάθε ιδιότητα τεκμηρίου, επιλέγοντας να διευρύνει το πλαίσιο των ερμηνειών. Άλλωστε, το πλαίσιο ανάγνωσης στο οποίο κατά κανόνα παρουσιάζεται η καλλιτεχνική φωτογραφία (αίθουσες τέχνης, μουσεία, photobooks κτλ.) επιτρέπει να πάρει κανείς αρχικά μια απόσταση από την πρόθεση του δημιουργού και να το ερμηνεύσει ελεύθερα και πιο ψύχραιμα.[1] Η εικόνα με τους κίονες και εκείνη με το «βήμα» μπορούν ίσως να υποψιάσουν τον θεατή για τη γεωγραφική θέση, ενώ παράλληλα η απουσία συνοδευτικού κειμένου-εισαγωγής εναποθέτει όλο το «βάρος» της λεκτικής υποστήριξης-επεξήγησης στη σύντομη, αλλά απολύτως ταιριαστή πρόταση του Walter Benjamin, από την οποία προέκυψε ο τίτλος και αναγράφεται στο εσώφυλλο: “In a landscape where nothing was recognizable, except the clouds, and in the middle, in a field of forces crossing tensions and destructive explosions, the tiny and fragile human body.” (Illuminations: Essays and Reflections).
Οι φωτογραφίες που απεικονίζουν συγκρούσεις και μάχες στον δρόμο, είναι τυπωμένες χωρίς λευκά περιθώρια σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες υποενότητες εικόνων και χαρακτηρίζονται από τη χαοτική κίνηση των ανθρώπινων σωμάτων. Στο σημείο αυτό ο παραλληλισμός με το έργο του Ιταλού ζωγράφου Paolo Uccelo, «Η μάχη του San Romano» δύναται να φανεί χρήσιμος. Είναι χωρισμένο σε τρεις ξεχωριστούς καμβάδες: ο πρώτος πίνακας δείχνει την αρχή της μάχης, ο δεύτερος αφορά την αντεπίθεση και ο τρίτος την ήττα.[2] Ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό συνθετικά στοιχείο που προσδίδει ένταση και κίνηση είναι τα όρθια κοντάρια. Ύστερα από τον θόρυβο της μάχης οδηγεί το βλέμμα του θεατή σε ένα ήρεμο τοπίο με λαγούς και κυνηγούς. Ένα στοιχείο συναισθηματικής έντασης και διαφοράς της μάχης με την ηρεμία, του πολέμου με την ειρήνη, δύο αντιφατικές σκηνές που ο καλλιτέχνης συνδυάζει με μεγάλη μαεστρία.[3] Επανερχόμενοι στο έργο της Fromont, το οξύμωρο σκηνικό κάνει την εμφάνιση του και εδώ. Τα στάδια εξέλιξης της μάχης είναι συγγενικά με εκείνα του Uccelo, με τη σημαντική διαφορά ότι εδώ προστίθεται ένα τέταρτο, που συμβολίζει την αέναη αντίσταση. Παράλληλα, το στοιχείο του ηλιόλουστου τοπίου έρχεται σε αντίθεση με εκείνα της βίας και της καταστροφής. Οι εν λόγω φωτογραφίες, από τις οποίες απουσιάζουν πλήρως οι άσπροι τόνοι, διαδέχονται εικόνες υψηλής ευκρίνειας με «αιωρούμενα» -σαν σε videogame- αντικείμενα κατασκευών. H σφαίρα που προσομοιώνει τον φυσικό δορυφόρο της γης, μας προδιαθέτει έγκαιρα για τη μεταφορική λειτουργία που έχει προσδοθεί σε όλα τα still-life που θα παρουσιαστούν ανά διαστήματα στις επόμενες σελίδες, αλλά και στο σύνολο των εικόνων του βιβλίου.
Αρκετές συνθέσεις έχουν για φόντο έναν συγκεκριμένο τόνο μαύρου χρώματος, το οποίο σε συνδυασμό με τις ίνες του ανακυκλωμένου χαρτιού, δημιουργεί σε κάποιες εικόνες την ψευδαίσθηση ότι τα αντικείμενα έχουν στο βάθος τον έναστρο ουρανό και σε κάποιες άλλες την ύπαρξη διάσπαρτων κόκκων σκόνης. Στη προκειμένη περίπτωση, τα ψηφιακά αρχεία των εικόνων μοιάζουν ημιτελή έργα· χαρακτηριστικό παράδειγμα της καταλυτικής σημασίας που έχει η επιλογή χαρτιού για την ολοκλήρωση του φωτογραφικού έργου. Το Void το λαμβάνει σοβαρά υπόψη του στις εκδόσεις που επιμελείται και είναι προφανές, ύστερα από την κυκλοφορία ενός αξιόλογου αριθμού photobook σε μικρό χρονικό διάστημα από την έναρξη του, πως πειραματίζεται επιτυχώς με τα υλικά και τις μεθόδους παραγωγής. Ακόμα, η τμηματική χρήση του μαύρου κάνει πρόδηλο το αποτέλεσμα του έντονου, κατευθυντικού ηλιακού φωτός, που φαίνεται να «απασχολεί» τον νεαρό άντρα που εμφανίζεται ανά διαστήματα.
Στο Except the Clouds τουλάχιστον δύο είδη φωτογραφίας, conceptual και καλλιτεχνικό ντοκουμέντο, συνδυάζονται -κάτι που συνηθίζει η δημιουργός του- δίχως να προκαλούνται κενά στην αφήγηση, χάρη στο προσεκτικά επιμελημένο editing από τη φωτογράφο και τη Μυρτώ Στείρου. Το τελευταίο, σε συνδυασμό με τον εύλογο αριθμό των εικόνων που χρησιμοποιήθηκαν καλεί τον αναγνώστη να επιστρέψει ξανά στην πρώτη σελίδα και να ξεκινήσει πάλι με όρεξη, αφού κάθε φορά θα ανακαλύπτει ένα ακόμη νέο στοιχείο. H Fromont αποφεύγει ευφυώς να σημειώσει τη λέξη «Αθήνα» στις σελίδες και το Except the Clouds γίνεται ένα καταγγελτικό έργο για μια ευρύτερη κοινωνία που βρίσκεται υπό κατάρρευση. Δεν αποσκοπεί σε εφήμερες αναγνώσεις, προβληματίζεται με την ευθραυστότητα του σύγχρονου πολιτισμού και τη μάταιη απάρνηση της φύσης του ανθρώπου και σίγουρα δεν «κρύβει» το εκφαντικό φως του ήλιου.
.
[1] Μαρκίδου, Ν. Φωτογραφία Κριτικές Αναγνώσεις, 2015, σ.147
[2] Gombrich, E. H., Το χρονικό της τέχνης, Μορφωτiκό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 1998, σ.254
[3] Γιώργος Σιγάλας, Τα άλογα στον πόλεμο, https://www.scribd.com/user/18807614/George-Sigalas
Info:
14 x 21cm
52 φωτογραφίες
Bιβλιοδεσία french fold
500 αντίτυπα
.